Türkiye’de yüksek enflasyonun yarattığı yüksek hayat pahalılığı birikimlerini korumak isteyen vatandaşları borsaya yönlendiriyor. Ancak uzmanlara göre anormal değer artışları borsada “balon” tehlikesi yaratabilir. Borsa İstanbul’a son iki ayda 650 bin yeni yatırımcı katılırken, yatırımcı sayısı son bir yılda 1 milyon artarak toplamda 3 milyonu aştı. Borsaya olan bu yoğun ilginin nedeni, Türkiye’de vatandaşların ve şirketlerin birikimlerini yüksek enflasyona karşı korumak istemesidir. BIST-100 Endeksi uzmanlara göre her geçen gün yeni bir rekora koşarken, olağandışı değer artışları borsada “balon” tehlikesi yaratabilir. Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) verilerine göre Ekim ve Kasım aylarında borsaya 650 bin yeni yatırımcı geldi. Son bir yılda yatırımcı sayısı 1 milyon kişi arttı. Böylece toplam yatırımcı sayısı 3 milyon 327 bine yükseldi. Borsaya olan bu yoğun ilgi, BİST 100 endeksini her geçen gün yeni bir zirveye taşıyor.
Son bir yılda yüzde 150’ye varan değer kazanan Borsa İstanbul, son aylarda dünyanın en yüksek artış gösteren borsalarından biri oldu. Borsa yükselmeye devam edecek mi?
“Borsa İstanbul’da talep artmaya devam edecek”
Kurumsal yatırımcılara likidite ve risk yönetimi konusunda danışmanlık hizmeti veren STRFS (Stratejistanbul Finansal Çözümler) Baş Stratejisti Dr. 20-25 bin TL tasarruf.Yani bir çeşit ek gelir arayan bir grup insandan bahsediyoruz.Bu insanlar piyasaya girmeye devam ettikçe “Fiyatlar güçlü kalacak” diyen Çelebi, Borsadaki büyük yatırımcıların, yani 1 milyon TL’nin üzerinde bakiyesi olanların hisselerinin halen yüzde 3-4 aralığında olduğunu anlatan “Piyasadaki katılımcıların yaklaşık yüzde 30’unun 1000 liralık bakiyeye sahip olduğunu gözlemliyoruz. TL veya daha az. Ortadaki ortanca yatırımcı 25 bin TL civarında. Borsa İstanbul’da bakiyesi bulunmaktadır. Bu nedenle piyasadaki katılımcıların kurumsal olduğunu söylemek çok zor.”
“Zorlayıcı politikalar balonlara yol açar”
Bazı uzmanlara göre borsadaki bu hızlı yükseliş, hisse senetlerinde “balon” tehlikesi yaratabilir. Piyasa faizleri enflasyonun çok altında olduğu için hem vatandaşların hem de şirketlerin borsaya koştuğunu söyleyen Ekonomist Mahfi Eğilmez, internet sitesinde yayınladığı “Paradan Kaçış” başlıklı yazısında “balon” tehlikesine dikkat çekti:
“Bu zorlama ekonomi Siyaseti şimdilik tüketim ağırlıklı büyüme ve istihdama temel oluşturacak gibi görünse de başta gayrimenkul ve borsa olmak üzere çeşitli alanlarda baloncuklara neden oluyor. Böyle bir ortamda ‘borsa rekorlara doymuyor, ekonomi iyi gidiyor’ demek gerçekçi değil. Günü geldiğinde faizin enflasyona çıkması gerekince o rekorlarla yetinmeyen borsa hisseleri ve emlak fiyatları bu kez de çöküşlere doyamayacak.”
“Riskleri tahmin etme yeteneğimizi kaybettik”
Piyasa uzmanlarına göre Borsa İstanbul’daki fiyat hareketlerinin olağandışı seyri yakın gelecek için belirsizlik yaratıyor.
DW Türkçe’ye konuşan Forseti Danışmanlık Kurucu Ortağı Tuncay Yıldıran, Türkiye ekonomisindeki mevcut sorunlar göz önüne alındığında borsada işlem gören şirketlerin bu kadar takdir edilmesinin normal olmadığını belirtiyor. Yıldıran, “Yani evet borsaya ilgi inanılmaz. Ama borsadaki değer artışı şirketlerin performansından değil, bu ilgiden kaynaklanıyor” diyor. Borsadaki yükselişin risk algısını bozduğuna işaret eden Yıldıran, “Bilinen ekonomik parametrelerle anlaşılamayan bir fiyat artışı sonucunda oluşabilecek olası riskleri öngörme yeteneğimizi yitirdik” diyor.
Yıldıran, şu anda borsadaki işlemlerin büyük bölümünün kredilerle gerçekleştirildiğine dikkat çekerek, “Şu anda sistemde 54 milyar TL’lik bir kredi hacmi var. Kredi mekanizması yükselişte çok önemli bir kazanç sağlıyor. Ancak, düşen bir piyasada olağan düşüşü iki katına çıkarabilecek bir risk içeriyor.” .
“Balon demek için erken”
Ancak borsadaki yükselişi “balon” olarak değerlendirmek için henüz erken olduğunu düşünenler de var.
STRFS Baş Stratejisti Dr. Atahan Çelebi’ye göre, enflasyon veya döviz kuru ile karşılaştırıldığında borsadaki fiyatlar hala 5-6 yıl öncesinin altında. Borsada zaten balon var demenin doğru olmayacağını kaydeden Çelebi, “Ancak her piyasada olduğu gibi bu piyasada da düzeltmeler olacaktır. Bazan bazda keskin hareketler ve manipülatif hareketler olabiliyor. Ancak bunu yaymak için biraz erken.” Yerli gelir yabancı gider
Yerli yatırımcılardan Borsa İstanbul’a yoğun ilgi olurken, yabancı yatırımcılar borsadan çıkışlarını sürdürüyor. STRFS Baş Stratejisti Dr. Atahan Çelebi, “2018’den beri borsamızda yabancıların payı düzenli olarak yüzde 65’ten bugün yüzde 30’un altına çekildi” diyor. Bunun temel sebebinin kur riski olduğunu ifade eden Çelebi, şunları söylüyor:
“Kredi notunun düşük olması nedeniyle özellikle kurumsal yatırım şirketlerinin Türk borsasına girmesi teknik olarak mümkün görünmüyor. Öncelikle bu sürecin tersine çevrilmesi gerekiyor. Ancak henüz buna dair bir işaret yok. Kredi öncesi Not yükselirse Türkiye’ye gelecek yabancı sermaye portföy yatırımı açısından çok büyüyecektir.Bunun dışında diğer faktörlere baktığımızda kur riski, ekonomi yönetimindeki belirsizlikler ve tabii ki yarattığı belirsizlik. Türkiye’deki seçim atmosferiyle… Bunlar yabancı sermaye için olumsuz unsurlar.”
“Yabancılar bu şartlarda yatırım yapmaz”
Uluslararası finansal yatırımcıların borsaya girmelerinin tek sebebinin kâr elde etmek olmadığını belirten Forseti Consulting Kurucu Ortağı Tuncay Yıldıran da şu görüşleri dile getiriyor:
“Özellikle kurumsal yatırımcılar açısından baktığınızda yatırım yapmak için kriterleri var. ‘Kredi derecelendirme kuruluşlarının notları bizim için etkisiz’ diyoruz ama işin aslı öyle değil ki. . İstese de yatıracağı paranın beş katı kar edeceğini görse de sana yatırım yapamaz.”
